تقريبا همه كساني كه با كامپيوتر كار مي كنند ، سري به صفحه بايوس مادربرد صفحه آبي رنگ و بي روحي كه در واقع روح سيستم است زده اند . گزينه هاي متعدد كه بسياري از آنها گنگ و نا آشنا هستند. در اينجا  سعي كرديم بيشتر قسمت هايي كه در اكثز مادر بردها ، مشترك هستند را معرفي كنيم .
بايوس يک سفت افزار (Firmware) است که در داخل يک تراشه (Chip) بر روي همه مادربرد (Motherboard) در کامپيوترهاي شخصي سازگار با IBM قرار مي‌گيرد. سفت افزار يا فريم وير به برنامه‌هاي سطح پايين تقريباً ثابتي (البته طي شرايطي قابل تغيير هستند) گفته مي‌شود که در چيپ‌هاي الکتريکي ذخيره شده و معمولاً کنترل آن دستگاه را بر عهده مي‌گيرند.
تنظيمات بايوس يا سيماس Cmos در آي سي موسوم به آي سي سيماس بر روي مادِربورد ذخيره مي شود.

سفت افزار BIOS فقط خواندني است به همين دليل به آن ROM BIOS نيز گفته مي‌شود. توجه کنيد که حافظه فقط خواندني هم تحت شرايطي مانند آپديت کردن و ... قابل عوض شدن است. زماني که کامپيوتر را روشن مي‌کنيد، بايوس وارد عمل شده و همان طور که از نامش پيداست، انواع خروجي‌ها و ورودي‌ها را تشخيص داده، مديريت کرده و آن‌ها را تست مي‌کند. پس از تست کردن نوبت به آن مي‌رسد که سيستم عامل را راه اندازي کند. اين کار با تشخيص دادن رکورد راه انداز اصلي (MBR) روي حافظه تنظيم شده (حافظه‌اي که در بايوس تنظيم مي‌شود تا بوت از طريق آن حافظه انجام گيرد. مثل هارد ديسک ها، فلش مموري‌ها و ...) انجام مي‌گيرد.

هنگامي که کامپيوتر خاموش است، باطري تعبيه شده بر روي مادِر بورد تنظيمات ذخيره شده را نگهداري مي کند. علاوه بر تنظيمات، ساعت و تاريخ نيز اطلاعات IC سيماوس است که توسط اين باطري محافظت مي شود.
براي ورود به بخش تنظيمات بايوس بايستي هنگامي که کامپيوتر را روشن مي کنيم دکمه هاي Delete و يا در بعضي سيستمها Ctl+F1 و يا F12 را بزنيم. (بستگي به نوع مادربورد دارد)
در اين بخش که فقط با کيبورد قابل تنظيم است ميتوانيد تنظيمات بسيار زيادي انجام دهيد .
توجه کنيد که منو بندي و گزينه ها ممکن است در مادربوردهاي مختلف متفاوت باشد. اما اصول کلي و مفهوم تمام آنها يکي است.

در برندهاي مختلف نوت‌بوک، کليد ورود به بايوس متفاوت است. مثلا در نوت بوک هاي HP  (اچ پي)  کليد ورود F10، در نوت بوک هاي SONY (سوني)، کليد ورود به بايوس F2 و در نوت بوک هاي MSI کليد ورود به بايوس DEL است.
صفحه‌ي بايوس علاوه بر اينکه اطلاعات سخت افزاري را نمايش مي‌دهد ، امکان خصوصي سازي آن را فراهم مي‌کند. مثلا شما مي‌توانيد در بايوس، بخش صدا، کارت شبکه و  USB (يو اس بي) دستگاه را غير فعال کنيد و يا با ساخت رمز ورود براي بايوس و سيستم خود امنيت دستگاهتان را بالا ببريد و اگر مشکلاتي در سيستم مشاهده کرديد، با ريست کردن بايوس، مي‌توانيد تمام گزينه‌هاي آن را به حالت اوليه و کارخانه برگردانيد.
اين آي‌سي نسبت به دستگاه‌ها و متفاوت بودن حجم فايل بايوسي که در آن ذخيره مي‌شود، ظرفيت‌هاي متفاوتي دارند که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند و بر اساس ظرفيت حافظه نام گذاري مي‌شود . مثلا آي‌سي 25Q64 داراي 8MB حافظه است.

چيپ BIOS و CMOS

تراشه يا همان چيپ اصلي بايوس معمولاً به صورتي است که بتوان آن را به صورت فيزيکي از روي بورد جدا کرد. اين قابليت اين امکان را به کاربر مي‌دهد تا درصورتي که بايوس وي به عنوان يکي از مهمترين قطعات مادربورد صدمه ديده باشد يا در برنامه اصلي آن تغييراتي ايجاد شود که بايوس را به کلي غيرقابل استفاده کند، بدون تعويض مادربورد، آن تراشه را با يک تراشه جديد (دقيقاً با همان مدل) تعويض کند. در تصوير زير دو نوع چيپ بايوس را از دو توليد کننده بزرگ مشاهده مي‌کنيد. چيپ‌هاي بايوس مي‌توانند به صورت مربعي (مثل تصوير زير) يا به صورت مستطيلي باشند همچنين ممکن است اين چيپ به صورت کامل به بايوس وصل شده باشد و جدا کردن آن به راحتي انجام نپذيرد.

اورکلاکينگ (Overclocking)

برخي تراشه هاي BIOS اجازه اورکلاک را ميدهند، اين عملي است که در آن CPU به سرعت ساعت بالاتر از پيش تعيين شده کارخانه خود تنظيم ميشود.نه تنها پردازنده مرکزي،بلکه کلاک يا فرکانس بسياري از سخت افزارهاي اصلي به بايوس مرتبط است.اوکلاک خصوصا در زمينه پردازنده و حافظه رم،به بايوس مربوط است.اين مقوله تا به آنجا مهم است که در برخي از مادربردها شاهد Firmware مجزا براي اورکلاک هستيم.

حالات بوت مک و کليدهاي ترکيبي آن

براي فعال کردن حالت بوت خاصي در مک، ابتدا بايد مک خود را با استفاده از دکمه‌ي پاور آن روشن کرده و فورا کليدهاي مورد نياز را نگه داريد. در مک‌هاي قديمي‌تر مي‌توانيد در انتظار صداي بوق باشيد و سپس کليدهاي گفته شده را فشار دهيد، ولي در مک‌هاي جديد ديگر صدايي به هنگام راه‌اندازي سيستم نخواهيد شنيد.
اگر با مک خود به مشکل بر خورده‌ايد يا به هر دليلي بوت نمي‌شود، «Safe Mode» (يا Safe Boot) رايانه‌ي شما را مجبور مي‌کند تا تنها موارد مورد نياز را لود کرده و سيستم‌عامل را اجرا نمايد. در اين حالت از ديسک استارت‌آپ شما استفاده شده تا مشکلات سيستم برطرف شوند و تنها افزونه‌هاي مورد نياز هسته‌ي سيستم مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

همچنين اين حالت جلوي اجراي نرم‌افزارهايي که براي استارت‌آپ سيستم‌عامل تنظيم شده‌اند را خواهد گرفت؛ فونت‌هاي سفارشي غير فعال شده و بسياري از کش‌هاي سيستم نيز پاک خواهند شد.
در دنياي امروزه برداشتن قفل و رمز ورود براي ويندوز ها کاري راحت و بدون دردسر شده ولي در صورت رمزگذاري در صفحه Boot و BIOS مادربورد سيستم کمي گذشتن از آن سخت مي شود و در سيستم‌هايي مانند لپ‌تاپ ها و نت‎بوک‌ها برداشتن باتري کمي مشکل و ناممکن شده است؛ دانش کامپيوتري قصد دارد در چند قسمت انواع راه هاي شکستن اين قفل ها را به شما آموزش بدهد.
در روش جديد کافيست شما سه بار رمز اشتباه وارد نماييد و سپس يک کد براي شما نمايش داده شده و سيستم قفل مي‌گردد. آن کد را در اين سايت وارد کرده و شاه‌کليد ورود به تنظيمات بايوس را دريافت نماييد.
اخطار مهم: در برخي بايوس‌ها با زدن چندبار پسورد اشتباه سيستم قفل سخت‌افزاري و در لپ‌تاپ‌هاي امروزي سبب پاک شدن هارد مي‌شود! پس قبل از هر کاري دستورالعمل همراه با سيستم را مطالعه نماييد.